Çinli firmalarla iş yaparken haklarınızın korunması açısından en önemli hususlardan birisini yazılı sözleşmeler oluşturmaktadır. Firmalar arasında yaşanan her türlü uyuşmazlık durumunda bu sözleşmelere müracaat edilmektedir. Bu bağlamda, yapılacak sözleşmelerin her türlü olumsuz senaryoyu da içerecek şekilde hazırlanması gerekir.
Ancak sözleşmelerin Çin iş kültüründeki yeri ve anlamı bizimkinden biraz daha farklıdır. Önce bu konudan biraz bahsedip sonrasında Çin Sözleşme Kanunu kapsamında sözleşmelerin içeriklerine dair özet bilgiler vereceğim.
1-Çin iş kültürü açısından yazılı sözleşmeler
Türk hukuk sisteminde sözleşmelerin herhangi bir muğlaklığa mahal vermeyecek biçimde ve mevcut iş ilişkisini tüm yönleriyle düzenlemek üzere hazırlanmış olması beklenir. 1920’li yıllarda kanunlarımızı aldığımız İsviçre, Almanya, İtalya ve Fransa gibi ülkelerde de benzer bir mantık sözkonusudur.
Gel gelelim Çin’in yine kendine has sözleşme geleneği içerisinde yazılı hukuk kuralları tam olarak bu şekilde emretmese de uygulamada çok farklı hususlarla karşılaşılabilmektedir.
Bu nedenle Çinli bir firma ile sözleşme imzalarken şunu hiçbir zaman unutmamak gerekir: Bu sözleşme iş ilişkisini düzenlemekten ziyade artık dost olduğunuzu ve birlikte iş yapma iradesini gösterir.
Bunu en basit şekliyle anlatmak gerekirse, Çinli firmaların önemli bir kısmı sözleşme imzaladıktan sonra, sözleşmede yer alan herhangi bir unsurun (fiyat, kalite, ürün özellikleri, teslim tarihi, anlaşmazlıkların çözümü vs.) karşı tarafın rızası olmasa dahi değiştirilebileceğini düşünür. Hatta zaman zaman sözleşmelere bu anlama gelecek ifadeler yazdırmaya çalışırlar.
Ön ödeme yaptıktan sonra karşı tarafın fiyatı değiştirmeye çalışması ya da teslim süresinin değiştirilmesi nedeniyle Türk firmaları ciddi mağduriyetler yaşayabilmektedir.
2-Sözleşmeler nasıl imzalanmalı?
Öncelikle, Çinli firmaların sözleşme konusundaki bu farklı yaklaşımları hiçbir şekilde sözleşmesiz bir ticareti haklı çıkarmaz. Hatta sözleşmeyi her türlü ihtimali düşünerek hazırlamak gerekir. Ancak firmalarımız çoğu zaman tek sayfalık proforma fatura üzerinden hareket etmeyi tercih edebiliyorlar. Bir sorunla karşılaşıldığında da, karşı taraf maalesef sadece proformada yer alan hususlardan sorumlu tutulabiliyor.
Yaşanan sorunlar çerçevesinde, sözleşme ile ilgili dikkat edilmesi gereken konuları 6 başlık altında toplayabiliriz. Kısaca bahsetmek gerekirse;
- Sözleşmenin geçerliliği: Tarih, yasal adres, yetkili kişi tarafından vurulacak resmi mühür gibi hususların eksiksiz olması gerekmektedir.
- Ürün tanımları/özellikleri: Çinli firmalarla yaşanan en büyük sorunların başında kalite ve standart konuları gelmektedir. Bu nedenle sözleşmede olabildiğince ayrıntılı bir şekilde ürün tanımı yapmak büyük fayda sağlamaktadır.
- Ceza/Tazmin maddesi: Sözleşmeyi ihlal etmenin sorun olmayacağını düşünen Çinli firmalar, çoğu zaman sözleşmede böyle bir maddenin yer almasını hoş karşılamaz. Bu da zaten neden gerekli olduğunun açık bir göstergesi.
- Denetim: Çinli firmalarla yaşanan eksik yükleme ya da düşük kalite gibi sorunların önemli bir kısmı basit bir sevkiyat öncesi denetim prosedürü ile çözülebilmektedir.
- Anlaşmazlıkların halli: Bu konu da ne yazık ki çoğu zaman ihmal edilen hususlar arasındadır. Yurtdışında varlığı bulunmayan Çin’de yerleşik bir firma ile ortaya çıkacak anlaşmazlığın tek yasal çözüm yeri yine Çin olacaktır. Bu hususu akıldan çıkarmadan, Çin mahkemeleri ya da Çinli tahkim mekanizmalarına atıf önem arz etmektedir.
- Sözleşmenin uygulanabilirliği: Çin mahkemelerine atıf, sözleşmenin dili ve bölgesel farklılıklar sözleşmenin uygulanabilirliği ve infazı açısından ayrıca dikkate alınması gereken hususlardır.
