Dünyanın üretim merkezi olan Çin’de bir şirket kurduğunuzda hem Çinli muhataplarınızla olan temaslarınızı daha kolay yaparsınız, hem de en önemli pazara giriş engellerinden olan vize ve oturma/çalışma izinlerinin alınması konusunda daha az sorun yaşarsınız.
Bu noktada Çin’e yönelik orta-uzun vadeli stratejileriniz çerçevesinde nasıl bir şirket kurmanız gerektiği konusu önem arz etmektedir. Yasal sorumlulukları, kuruluş süreci, finansmanı, faaliyet alanları, ortaklık yapıları gibi çeşitli kriterler çerçevesinde anakara Çin içerisinde farklı şirket yapıları mevcuttur. Bu grup içerisinde en çok tercih edilen dört tanesini burada kısaca anlatacağım.
1-Temsilcilik Ofisi
Çin’e ilk adımı atarken ihtiyatlı davranma konusunda genel bir fikir birliğinden bahsedebiliriz. Özellikle son yıllarda daha da içine kapalı bir yapıya dönüşen Çin birçok firma için tam bir muamma haline gelmiştir. Ancak Çin ile olan ilişkisi tamamen basit düzeyde tedarik olan ya da ilk aşamada pazarı tanıma amacını taşıyan firmalar için kuruluş süreci yaklaşık 2-3 ay süren Temsilcilik Ofisleri (RO-Representative Office) genel olarak yeterli olabilmektedir. Bu ofisler yabancı ülkedeki şirketin bir uzantısı şeklinde olup, Anakara Çin içerisinde sözkonusu şirketi bağlayacak kararlar alabilirler.
Bu ofislerin en büyük avantajı, kuruluş süreci nispeten kolay olduğundan herhangi bir kayıtlı sermaye olmaksızın ve çok fazla bürokratik süreçlerle uğraşmadan yabancı firmaların pazara girebilmesine imkan tanımasıdır.
- Ancak pazar araştırması, reklam/tanıtım ve ilişki geliştirme dışında gelir getirici herhangi bir faaliyet yapma yetkilerinin olmaması,
- RMB fatura düzenleyememeleri,
- Doğrudan kendi istedikleri kişiler ile çalışmak yerine yerel acenteler üzerinden personel alımı yapmak zorunda olmaları,
- Dörtten fazla çalışan istihdam edememeleri ve giderlerinin yüksek olması durumunda yüksek miktarda vergi ile karşı karşıya kalabilmeleri gibi dezavantajları mevcuttur.
2-Tamamı Yabancı Sermayeli Şirket
İngilizce kısaltması WFOE (Wholly Foreign-Owned Enterprise) olan ve Tamamı Yabancı Sermayeli Şirket olarak tercüme edebileceğimiz bu tür firmalar bir veya birden fazla yabancı firmanın sahipliğinde kurulabilmektedir.
Bu şirketler Temsilcilik Ofislerinden farklı olarak gelir elde eden faaliyetler yürütebilir, buna istinaden RMB ile fatura kesebilir, istediği gibi personel çalıştırabilir, Anakara Çin içerisinde iştirakler oluşturabilirler.
Bir diğer şirket türü olan Çinli bir ortakla birlikte kurulan JV’lere (Ortak Girişim) kıyasla şirket politikalarının uygulanması bağlamında daha serbest bir yapıya sahiptir. Ayrıca Çin’in en sorunlu konularından olan fikri mülkiyet haklarının korunması açısından da bu şirketlerin daha avantajlı olduğu söylenebilir.
Ancak kuracağınız şirketin iştigal alanının Çin devleti tarafından düzenli olarak açıklanan negatif listelerle kısıtlanmış olması durumunda WFOE kurarak bu alanlarda faaliyet gösterilmesi mümkün değildir.
Hizmet sektörü, ticaret veya üretim alanlarında faaliyet gösterecek şekilde WFOE kurulabilir. Minimum sermaye taahhüdü olmamakla birlikte, işin gerektirdiği miktarda bir sermayenin taahhüt edilmesi beklenmektedir. Şirketin alanına göre kuruluş işlemleri iki aydan dokuz aya kadar değişebilmektedir.
3-Ortak Girişim (JV-Joint Venture)
Bir veya birden fazla yabancı firma ve Çinli yatırımcının bir araya gelerek kurduğu şirket türleridir. Pratikte bu tür şirketlerin oluşmasında iki temel motivasyon bulunmaktadır.
- Faaliyet alanının Çin devletinin negatif listeleri ile doğrudan yabancı yatırıma kapatılmış olması,
- Çinli ortağın ülke içindeki işgücü, satış ve dağıtım kanallarına erişebilmek.
Kuruluş süreci yaklaşık altı ay süren bu firmalarda, ortakların paylarına göre kar/zarar dağıtımı yapılmaktadır.
Ancak bu tür şirketlerin en riskli tarafı Çinli ortak ile yürütülen operasyonların hiçbir zaman tam anlamıyla yabancı firmanın kontrolü altında olmamasıdır. Tamamen farklı çalışma kültürü ve etik anlayışına sahip Çinli firmalar ile ortaklık süreçlerinin yönetimi birçok yabancı firma potansiyel sorun kaynağı olarak görülmektedir.
Çin devletinin teknoloji transferi adına zorladığı bu ilişki türünde, JV’nin sahip olduğu marka ve teknoloji patentleri Çinli ortak tarafından zaman zaman farklı şekillerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda, JV şirketlerinin kuruluş süreçlerinde genelde Çinli ortağa yönelik son derece bağlayıcı kontratlar imzalanmaktadır.
4-Yabancı Sermayeli Ticari Şirket
2. ve 3. maddelerde anlatılan şirket türlerinin (WFOE ve JV) altında çoğunlukla ticaret alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulmaktadır. İngilizce kısa adı FICE (Foreign Invested Commercial Enterprise) olan bu hibrit yapıda bayilik faaliyetleri ve dağıtım kanalı işlemleri yapılabilmekte, ya da Çin’deki firmanızın mevcut üretim, hizmet veya tedarik operasyonlarına destek verecek şekilde tasarlanabilmektedir.
Çin'e yönelik faaliyetlerini birkaç farklı şekilde yürütmeye çalışan firmalar için son derece faydalı bir şirket modeli olup, aynı anda hem ithalat hem de ihracat işlemleri yapmanıza olanak tanır.
Diğerleri gibi herhangi bir minimum sermayeye ihtiyaç duymamakla birlikte, kuruluş süreçleri altı aya kadar uzayabilmektedir.
Son olarak,
Çin’in bürokratik süreçleri çoğu zaman sıradan Çinli firmaları dahi isyan ettirebilecek düzeyde karmaşıklık ve hantallıklar içerebiliyor. Elbette hemen hemen her işte olduğu gibi Çin’in farklı bürokrasileri içerisinde uzmanlaşmış çok sayıda şirket mevcut. Bu noktada, birikim ve tecrübe sahibi büyük hukuk firmalarının birçok bürokratik süreci hızlı bir şekilde sonuçlandırdığını biliyoruz. Ancak fiyat/performans değerlendirmesi yaptığımızda, basit kurulum işlemleri için daha mütevazı fiyatlarla çalışılması mümkün. Özellikle temsilcilik ofisleri en kolay kurulan şirket türlerinin başında gelmektedir. Bölgeye göre değişmekle birlikte, bu tür bir ofisin tüm kuruluş işlemlerini Şanghay’da 10-15 bin RMB civarında bir fiyata tamamlayabilirsiniz.
